5 τρόποι να ΜΗ χρησιμοποιείται ένα φύλλο εργασίας

Τα φύλλα εργασίας έχουν μπει τα τελευταία χρόνια στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών με την εισαγωγή της ανακαλυπτικής μεθόδου μάθησης. Σκοπός τους είναι να ανακαλύψει ο μαθητής τους νόμους της φύσης μέσα από τη συζήτηση και το πείραμα του κάθε φύλλου εργασίας. Τα φύλλα εργασίας φτιάχτηκαν για να συνοδεύουν τα πειράματα ώστε οι μαθητές να καταγράφουν τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από το εκάστοτε πείραμα.

Τα τελευταία χρόνια, τα φύλλα εργασίας έχουμε δει να αντικαθιστούν και εξολοκλήρου το εγχειρίδιο θεωρίας, όπως στη Φυσική Α Γυμνασίου. Προφανώς, οι συγγραφείς ελπίζουν ότι η γνώση που προκύπτει μέσα από το πείραμα θα οδηγήσει στη θεωρία με πιο αποτελεσματικό τρόπο από την απλή της παράθεση. Δυστυχώς, όμως, είναι μία μέθοδος νέα ακόμα για το γυμνάσιο και χρησιμοποιούνται τελείως αλλιώς από ό,τι προορίζονταν.

Ας δούμε κάποιους κοινούς παρά φύσιν τρόπους χρήσης του φύλλου εργασίας:

1. Συμπληρώνεται με υπαγόρευση

Ο καθηγητής καταργεί την παρατηρητικότητα του μαθητή και τον αφήνει να επαναπαυθεί στην αυθεντία του. Έτσι ο μαθητής αντί να χρησιμοποιήσει το μυαλό και τη γλώσσα που τόσα χρόνια μαθαίνει για να περιγράψει αυτό που βλέπει να συμβαίνει μπροστά στα μάτια του, προτιμά να εμπιστευτεί τις ακριβείς λέξεις του καθηγητή. Μασημένη τροφή. Έγκλημα και για τη γλώσσα και για την επιστήμη, δύο σε ένα!

2. Αποστηθίζεται

Η γνωστή μας παπαγαλία. Τίποτα πιο άχρηστο από το να αποστηθίσει κανείς ένα πείραμα. Βέβαια, σύμφωνα με τις οδηγίες για το διαγώνισμα Ιουνίου, ο μαθητής πρέπει να μπορεί να περιγράφει το πείραμα, αλλά αυτό απέχει από το να μάθει απ’ έξω ένα φύλλο εργασίας, το οποίο δεν έχει καν θεωρία μέσα. Το φύλλο εργασίας είναι ο οδηγός προς τη γνώση, όχι η ίδια η γνώση. Αν κάποιος έχει πολύ χρόνο και θέλει να τον σπαταλήσει σε αποστήθιση, αφού επιμένει να κουραστεί, ας προσπαθήσει στο σπίτι του να επαναλάβει το πείραμα. Η κούραση θα είναι λιγότερη και το όφελος πολύ μεγαλύτερο!

3. Συμπληρώνεται χωρίς να γίνει πείραμα

Φύλλο εργασίας πειράματος χωρίς πείραμα; Κάτι λείπει. Τρέχουμε στα λυσάρια. Γιατί η φαντασία του μαθητή είναι πλούσια, αλλά δε φτάνει και να επεξεργαστεί ένα πείραμα που δεν είδε ποτέ – το κενό είναι αγεφύρωτο. Το φύλλο εργασίας τότε είναι απλά ένα κομμάτι χαρτί για ανακύκλωση. Για σαΐτα. Για να βγάλουμε να σκουπίσουμε μύτες και μάτια κλαίγοντας που υπάρχει κόσμος να το χρησιμοποιήσει έτσι.

4. Συμπληρώνεται με ξένες μετρήσεις.

Αντιγραφή… Τα αγαθά copy’s κτώνται; Μάλλον κόποις. Γιατί οι μετρήσεις πρέπει να έχουν παρθεί από το πείραμα που συμμετείχε ο ίδιος ο μαθητής. Ούτε ο αδερφός, ούτε ο ξάδερφος, ούτε ο συμμαθητής από το διπλανό τμήμα, ούτε φυσικά ο συγγραφέας του λυσαριού του. Έχει τύχει να έρχονται μαθητές και να έχουν κάνει το επόμενο φύλλο εργασίας, γιατί λέει νόμιζαν ότι το είχαν για το σπίτι. Πού βρήκες παιδί μου μετρήσεις; Που να ξέρει τι να πει το παιδί, σάμπως μόνο του τα έγραψε;

5. Δίνεται για το σπίτι

Μία ώρα την εβδομάδα, τι να πρωτοκάνει ο δάσκαλος, ξεκινάει το πείραμα αλλά δεν προλαβαίνει: παιδιά πάρτε το για το σπίτι. Το βλέπει ο γονιός, τρέχει πάλι να βρει λυσάρια. Σε περίπτωση που δεν το τονίσαμε αρκετά, το φύλλο εργασίας είναι για να κρατάει ο μαθητής σημειώσεις κατά τη διάρκεια του πειράματος. Για τίποτε άλλο. Το μόνο που έχει νόημα να γίνει στο σπίτι είναι:

η επεξεργασία των μετρήσεων, επειδή χρειάζεται να εξασκηθεί ο μαθητής σε πράξεις και διαγράμματα και
η γενίκευση (το ε) επειδή χρειάζεται αναζήτηση πληροφοριών από εγκυκλοπαίδεια ή το ίντερνετ.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, στο Περί ΦυσιQuiz δε θα βρείτε πουθενά λυμένα φύλλα εργασίας. Όσες φορές και αν έχω συμπληρώσει τις απαντήσεις στην τάξη, προτιμώ αντί να τις γράψω άλλη μία εδώ, να γράψω ένα άρθρο για το γιατί δεν το κάνω. Δε θέλουμε στείρα γνώση. Υπάρχει θεωρία σε φυλλάδια που υποδεικνύει τις απαντήσεις. Υπάρχουν ασκήσεις με τις μετρήσεις των πειραμάτων και επεξεργασία τους όπως ζητά το φύλλο εργασίας. Κυρίως, όμως, υπάρχουν διαδραστικά μαθήματα με πολλές προσομοιώσεις για να συμπληρωθεί το φύλλο εργασίας και να εμπεδωθεί το πείραμα ακόμα και από κάποιον που δεν το είδε.

Η εύκολη λύση της αντιγραφής δίνει μόνο στιγμιαία ανακούφιση, ενώ η σωστή μελέτη θέτει σωστές βάσεις. Το πείραμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών και το φύλλο εργασίας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του. Ας χρησιμοποιηθεί όπως προορίζεται, αλλιώς – γιατί όχι – ας μείνει κενό.